Sapanca İlçesi

Marmara Bölgesinin kuzeydoğusunda yer almaktadır. İlçenin kuzeyinde Sapanca gölü ile Serdivan ilçesi, doğusunda Arifiye ilçesi, güneyinde Geyve ilçesi, güneydoğusunda Pamukova ilçesi yer almaktadır. Coğrafi olarak güneyde Samanlı Dağları ile Sapanca Gölü arasında bulunmaktadır. İlçenin denizden yüksekliği 30 m. ve yüzölçümü 119 km²dir. Sapanca Gölü’nün 39 km. kıyı uzunluğu mevcuttur. İlçedeki kıyı uzunluğu 16 km.dir. İlçe Adapazarı’na 17 km. mesafededir. TEM Otoyolu İlçe içerisinden ve D-100 Karayolu da ilçenin kuzeyinden geçmektedir. Ayrıca İlçeden İstanbul-Ankara demiryolu hattı geçmektedir. 2007 yılı sayımına göre ilçenin toplam nüfusu 35.551 kişi olup, 12.349’sı (% 34,7’si) köylerde, 23.202’si (% 65,3’ü) ilçe merkezinde yaşamaktadır.

Bilinen en eski kayıtlara göre M.Ö.1200 yıllarında Frigyalıların bölgeye gelmesiyle, bir yerleşim merkezi olarak adı Sapanca gerçek anlamda M.Ö.378’de Bithynia Krallığı tarafından kurulmuştur. Bithyn’ler devrinde Komakessanon daha sonra bölgede egemenlik kuran (M.Ö.395) Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans İmparatorluğu) döneminde Baane Gölü (Sapanca Gölü), Sophon Dağı (Sapanca Dağı), Sofhan ve Sofhange adıyla anılan Sapanca ve Sapanca Gölü’dür. M.S.1075 yılında Anadolu Selçukluların bölgeye gelmesinden sonra da “Ayan” ve “Ayan Köy” adıyla anılmıştır. Bizans imparatoru, 1096 yılında Selçukluların akınlarına son vermek ve özellikle İzmit’i korumak için; Baane Gölü (Sapanca Gölü) ile kanaldaki suların birleşme yeri olan tam ortasına Sidera (Demir) adında bir kale yaptırdı. Bir yıl sonra, Haçlılar bölgede göründüler ve süratle Kocaeli yarımadasından güneye inerek İznik’i kuşattılar. 6 Mayıs 1097’de başlayan kuşatma, Selçukluların ve I.Kılıç Arslan’ın aleyhine sonuçlandı. Bizanslılar, bir süre sonra, Nikeia’yı hâkimiyetleri altına aldılar. Böylece Bizanslılar, eskiden olduğu gibi bütünü ile yöreyi kendilerine bağladılar.

Orhan Bey 1320’lerde Akça Koca da Akova’daki etkinliklerini artırdı. Akça Koca, daha sonra Kandıra kasabasını ele geçirdi. Konur Alp de Bolu çevresindeki fetihlerini sürdürdü. 1323 yılında Osmanlı Devleti’nin sınırı kuzeyde Karadeniz’e kadar ulaştı. Aynı yıl, Sapanca Gölü’nün batı tarafında bulunan 1326 yılında Ayan Köyü, Akça Koca tarafından zapt edildi. Akça Koca 1324’de Sapanca Gölü ile bugünkü Adapazarı yöresini Osmanlı Devleti’ne kazandırdı. Sapanca 1324-1326’da Osmanlılar tarafından Bizanslılardan alınanca da adı “Sabancı Koca” veya “Sabanca” olarak tanınmıştır. İlçe Bizanslılardan, Orhan Beyin’in kumandanlarından Akçakoca tarafından alınmış ve yeniden imar edilmiştir.

Kurtuluş Savaşı esnasında Sapanca’nın da içinde bulunduğu bu coğrafyada Anzavur Ayaklanması meydana gelir ve bölge kısa bir süre isyancıların eline geçer. 23 Mayıs’ta isyancılar bertaraf edilerek tekrar Kuvay-ı Milliye bölgeye hâkim olur. Ancak İzmit yöresini işgal altında tutan 11.Yunan Tümeni, harekete geçerek Sapanca ve Adapazarı’nı 26 Mart 1921 günü işgal eder. Sakarya Bölge Komutanlığı’na mensup üç baskın kolu, 21 Haziran 1921 sabahı erken saatlerde, Yunanlılara karşı saldırıya geçerek kısa bir çatışma ile önce Adapazarı’nı, 22 Haziran 1921 tarihinde Kemalettin Sami Paşa Komutasındaki Türk Ordusu tarafından da Sapanca’yı düşman işgalinden kurtarır.

1646’da Adapazarı nahiye olduğunda, Sapanca kaza idi. Akyazı ise Sapanca’ya bağlıdır. 1658’de ise, Adapazarı tekrar köy statüsüne döndürülür ve Sapanca ilçesinin Akyazı nahiyesine bağlanır. XIX. yüzyılda Sapanca kazası merkezi, Adapazarı’na nakledilir ve resmi belgelerde “Adapazarı ma’a Sapanca Kazası” olarak geçmeye başlar. Cumhuriyet döneminde bucak statüsünde olan ilçede 1923 yılında belediye kurulur. 1 Aralık 1954 tarihinde Sakarya’nın İl olmasına ardından, 1 Eylül 1957 gün ve 7133 sayılı Kanunla ilçe statüsünde kavuşur. İlçede biri merkez, ikisi Kırkpınar ve Kurtköy Beldelerinde olmak üzere 3 belediye bulunmaktadır. İlçeye bağlı 7 mahalle ile “Kırkpınar” ve “Kurtköy” Beldeleri ve 16 köy bulunmaktadır.

İlçede sebzecilik, meyvecilik ve dış mekân süs bitkiciliği başlıca geçim kaynağıdır. İlçe tarım, hizmet sektörü ve su ürünleri yönünden zengin kaynaklara sahiptir. Tarım içerisinde öncelikli sırayı dış mekân süs bitkileri, meyvecilik ve su ürünleri almaktadır. Sanayi olarak da; Segman, Ondülin, Doğu Metal, Can Emaye, Gökkuşağı Mermer ve Mısırlı ile KRP Tekstil fabrikası bulunmaktadır. Bunların yanında Kristal, Canpınar, Lido, Revan, Mahmudiye Su fabrikaları mevcuttur.


Sapanca ilçesindeki kültür varlıkları: Sapanca-Vakıf Otel Yolu Doğal Sit Alanı [Sapanca], Sapanca-Kırkpınar Civarı Doğal Sit Alanı [Sapanca], Sapanca-Kurtköy Belediyesi Mesiresi Doğal Sit Alanı [Sapanca], Sapanca-Akçay-Fevziye Köyü Arası Doğal Sit Alanı [Sapanca], Rahime Sultan Camii [Sapanca-Uzunkum Köyü], Rüstempaşa Camii [Sapanca-Merkez], Hasan Fehmi Paşa Camii [Sapanca-Mahmudiye Köyü], Yanıkköy Camii [Sapanca], Cedid Camii ve Çeşmesi [Sapanca-Merkez], Rüs tempaşa Hamamı [Sapanca-Merkez], Vecihi Kapısı [Sapanca-Merkez], 22 adet Konut [Sapanca-Merkez], Kemer Mezarlığı [Sapanca-Merkez], Yanık Köy Şehitliği [Sapanca-Yanık Köyü], Yanık Köyü Mezarlığı [Sapanca-Yanık Köyü], Ünlüce Köyü Mezarlığı [Sapanca-Ünlüce Köyü], 7 Adet Çınar [Sapanca-Merkez], 2 Adet Çınar [Sapanca], 5 Adet Çınar [Sapanca-Fevziye Köyü], 1 Adet Çınar [Sapanca-Akçay Köyü], 1 Adet Ihlamur [Sapanca-Kırkpınar Beldesi].

Sapanca ilçesine bağlı yerleşim birimleri
Mahalleler: Camicedit, Çayiçi, Gazipaşa, Göl, Rüstempaşa, Yenimahalle, Güldibi, Kırkpınar Beldesi (Hasanpaşa, Soğuksu, Tepebaşı), Kurtköy Beldesi (Dibektaş, Fatih, Yavuzselim).
Köyler: Akçay Köyü, Balkaya Köyü, Fevziye Köyü, Hacımercan Köyü, İkramiye Köyü, İlmiye Köyü, İstanbuldere Köyü, Kuruçeşme Köyü, Mahmudiye Köyü, Memnuniye Köyü (Karagöl), Muradiye Köyü, Nailiye Köyü, Şükriye Köyü, Uzunkum Köyü, Ünlüce Köyü (Babadayı), Yanık Köyü.